Het doorbreken van gedragspatronen via je lichaam

Toen Martha bij mij kwam voor een coachtraject vroeg zij zich af of ik haar kon helpen om beter haar grenzen aan te geven. Zij was zo iemand die iedereen altijd hielp. Extra werk nam zij altijd aan, ook als ze het er eigenlijk niet bij kon hebben. Met name ten aanzien van dominante mensen kon zij zich moeilijk verweren. Zij had al vaker aan zichzelf gewerkt en was zich bewust van haar overtuigingen en gedragspatronen. Ondanks haar inzicht en zelfbewustzijn lukte het haar echter niet om beter voor haar eigen wensen en grenzen uit te komen. Wat Martha beschrijft, geldt voor veel meer mensen: inzicht alleen leidt niet altijd tot verandering. Ik weet het wel maar ik voel het niet zo, zeggen mensen dan. Of: ik neem me ander gedrag voor, maar het lukt me in de praktijk gewoon niet.

Hoe dit komt

Als huidige situaties lijken op vroegere situaties, dan wordt vaak een overlevingsreactie – zoals vechten, vluchten of bevriezen – in gang gezet. Althans, op subtiele wijze. In feite is dichtklappen, of je niet kunnen uiten zoals je zou willen, een vorm van bevriezen. Of overmatig hard gaan werken, vanuit een opgejaagd gevoel, een variant van vechten. De uitingsvorm is nu dus subtieler, maar onderliggend kan een automatisch ingezette overlevingsreactie spelen.

Het kenmerk van overlevingsreacties is dat het lichaam dit instinctief doet. Dit betekent dat je dus ook niet goed in staat bent om via je denken ander gedrag in te zetten. Zo ook voor Martha. Zij had in haar geschiedenis te maken gehad met een dominante vader. Haar automatische overlevingsreactie destijds was bevriezen en zichzelf zo klein mogelijk maken. Dit gebeurde nu dus ook automatisch. Dit was dan ook de reden dat dit voor Martha niet gemakkelijk veranderbaar was.

Sensorimotor Psychotherapy

Dankzij de opleiding sensorimotor psychotherapie (Pat Ogden) weet ik dat je deze automatische patronen het best via het lichaam kunt aanpakken. Juist omdat de instinctieve reactie daar begint en het denkvermogen juist op de lastige momenten minder beschikbaar is. Ik ben erg blij met deze aanvullende werkwijze, omdat het helpt om op een wezenlijker niveau veranderingen aan te brengen, zowel in je gevoel als op gedragsniveau.

Je lichaam weet het antwoord

Het mooie is dat de oplossing om uit een automatisch reactiepatroon te komen ook al in je lichaam zit. Als je rondom een lastige situatie in een veilige setting samen met een begeleider alle subtiele lichaamsgewaarwording en bewegingen van binnenuit volgt, blijkt het lichaam uiteindelijk de gewenste beweging alsnog te kunnen maken. Ik ben iedere keer weer gefascineerd hoe dit gaat.

Het kan beginnen bij een piepkleine beweging van een vinger, het focussen op een brok in de keel of de spanning in een schouder of armen. Het enige wat ik doe is de cliënt aanmoedigen nieuwsgierig te zijn naar de volgende beweging. Dit vergt tijd, rust en een heel subtiel gefocuste vorm van aandacht. Ik weet aan het begin vaak zelf ook niet waar dit heen gaat. Het vergt van mij dus ook vertrouwen.

Bij Martha begon het met een kleine beweging vanuit haar vinger, trillingen in haar benen en na een heel proces volgde uiteindelijk een grensbeweging die ze met haar armen maakte. Haar lichaam was dus alsnog in staat een grensbeweging te maken. Het alsnog maken van een ingehouden beweging blijkt helend te werken. Het brengt een wezenlijkere verandering op gevoelsniveau aan. Martha was nu in staat om haar grens ook echt van binnenuit te voelen. Doordat Martha haar grens van binnenuit weer kon voelen ging ze ook automatisch anders handelen in de praktijk. Stap voor stap ging dit haar beter af.

Je lichaam weet dus eigenlijk altijd het antwoord!